کارشناسان باستان‌شناسی در (یونسکو) منار جام در ولایت (غور) افغانستان را از سازههای بی‌نظیر معماری و یکی از کهنسال‌ترین برج‌های آجری باقیمانده در جهان میدانند.
به گزارش خبرگزاری انصار به نقل از فارس، منار جام در ولایت غربی غور، یکی از تماشایی‌ترین بناهای تاریخی افغانستان به شمار می‌رود.
گفته میشود این مناره تاریخی که پس از (قطب منار) در (دهلی) هند، یکی از بلندترین مناره‌های آجری جهان به شمار می‌رود که از سنت معماری کهن و سبک هنری قدیم در منطقه حکایت دارد.
این مناره در 62 کیلومتری منطقه (شهرک) در روستای موسوم به (جام)، محلی که رودخانه جام از جنوب به طرف شمال به رودخانه خروشان (هریرود) جریان دارد و در زاویه تلاقی این 2 رودخانه، منار جام به ارتفاع 63.3 متر خود نمایی می‌کند.
قطر قاعدهای این مناره هشت متر است که به بلندای تقریباً 2 متر از سطح زمین درب کوچکی برای ورود به داخل مناره خودنمایی می‌کند.
مناره جام در میان سلسله کوه‌های ولایت غور در در حاشیه جنوبی هریرود برپا شده است که از سطح دریا یکهزار و 900 متر ارتفاع دارد.
برخی باستان‌شناسان عقیده دارند که قطب منار در هند با الهام از منار جام در اوایل قرن 13 به ارتفاع 73 متر ساخته شده است.
براساس اسناد سازمان یونسکو، این مناره در سال 1194 میلادی در دوران سلطنت (سلطان غیاث الدین غوری) 1163-1202 میلادی ساخته شده است.
در شماره ششم کتیبه نشریه (انجمن حفظ میراثهای فرهنگی افغانستان) (سپک) آمده است که سازنده این مناره معماری به نام (علی) بوده که نام او در 2 نقطه این مناره دیده میشود همچنین در پای منارجام نیز نام شاه غیاث الدین غوری به چشم می‌خورد.
باستان شناسان بر این باورند که اهمیت منار جام تنها در زیبایی آن نیست، بلکه این مناره میتواند کلیدی باشد در جهت گشودن رازهای دوره غوریان در افغانستان.
خطرهایی که منار جام را تهدید می‌کند
یکی از خطرهایی که منار جام را تهدید می‌کند قرار گرفتن آن در کنار رودخانه است.
با گذشت سالیان طولانی، رودخانه هریرود به تدریج ساحل جنوبی خود را تخریب کرده و بستر خود را به سوی این مناره گسترش داده است.
چنان که همه ساله در فصل بارندگی با افزایش سیلابها و بالا آمدن سطح آب رودخانه این خطر طبیعی چندین برابر میشود.
نخستین آزمایشهایی که درسال (1971میلادی) توسط کارشناسان صورت گرفت نشان داد منار جام به اندازه 2 درجه به سمت شمال و به سوی هریرود تمایل پیدا کرده است.
رابطه منار جام با فرهنگ اسلامی
یکی از نمادهای اسلامی و ویژگی عمده در ساختمانهایی که از فرهنگ اسلامی نمایندگی می‌کند مناره است.
مناره در مسجد بنا میشود و در گذشته از آن برای اهداف نظامی نیز استفاده می‌شد و از مناره به عنوان محل رصد در تأمین امنیت شهرها و کاروانها استفاده میشود.
همچنین مناره‌ها برای نشان دادن عظمت و قدرت امپراطوران و پادشاهان ساخته می‌شد.
به عنوان نمونه منارجام بر اساس اظهارات برخی محققان در کنار مسجد فیروزکوه بنا شده بود همچنین عده دیگری معتقدند که این مناره نشان‌دهنده قدرت و عظمت سلاطین غوری است.
نوشته‌های منارجام
منارجام دارای هشت ضلع است، اضلاع آن در مجموع صفحه‌ای را تشکیل می‌دهند که نوشته‌هایی را در خود جای داده است.
به طور نمونه در هشت ضلع پائین مناره نوشته‌ای طولانی مشاهده میشود که متن نوشته به شکل مدور با کاشی آغاز شده است.
این متن از جزء نوزدهم قرآن کریم از سوره مریم انتخاب شده و مجموعاً 976 کلمه است. در صفحه 3 آیه31، در صفحه 4 آیه 43، در صفحه 5 آیه 54، در صفحه 6 آیه 77، در صفحه 8 آیه 92، درج است.
کتیبه اول: متن این کتیبه از بالا به پائین با کلمات طیبه وشهادتین آغاز میشود: (اشهدان لااله اله الله محمدرسول الله و...)
کتیبه دوم: در این کتیبه آیه‌ای از قرآن کریم: (نصرمن الله وفتح قریب....)
کتیبه سوم: نوشته کوفی که در قسمت نیمه بالای آن ثبت شده است:
( السلطان المعظم غیاث الدنیا والدین ابوالفتح محمد بن سام....)
نوشته زیرین بنا به حدی تخریب شده که تنها 2 کلمه آن قابل خواندن است، این نوشته به سبک زیبای هنر خطاطی کوفی بافت خورده و از نوع خط برجسته است.
منارجام در فهرست آثار فرهنگی جهان
در تاریخ 27جون (2002 میلادی) در نشستی در شهر (بوداپست) که از طرف سازمان آموزش، علمی و فرهنگی یونسکو برگزار شد منارجام در فهرست میراث فرهنگی جهان قرار گرفت.
این نشست به وسیله دانشمندی از کشور مجارستان مدیریت شد که علاوه بر منار جام؛ هشت اثر و مناطق فرهنگی دیگری از کشورهای آلمان، مصر، مجارستان، هند، ایتالیا و مکزیکوسیتی نیز در فهرست آثار فرهنگی جهان قرار داده شد.
این در حالی است که تاکنون 730 اثر یا مناطقه فرهنگی طبیعی در فهرست آثار مهم فرهنگی جهان ثبت شده است.
افغانستان در طول تاریخ محل تقاطع تمدنهای بزرگی بوده است و گفته میشود این کشور یکی از ارزشمندترین گنجینههای باستان‌شناسی در جهان است.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/1766
بهار و نوروز در شعر شاعران پشتو زبان افغانستانی
