آراسته شدن به فضایل اخلاقی برای عموم مردم پسندیده و ضروری است ونمی توان کسی را از داشتن فلان فضیلت مستثنی و معاف دانست اما همه مردم - به علل مختلف - مجال و فرصت تحقق بخشیدن به همه فضایل را ندارند. در واقع اخلاق از یک جنبه مطلق است و از یک جنبه نسبی. جنبه مطلق اخلاق مربوط به مقام ثبوت است و جنبه نسبی آن مرتبط با مقام اثبات بعنوان مثال سخاوت که یک صفت اخلاقی است، ابتدا به ساکن، بطور مطلق وصرفنظرازدیگر اموریک فظیلت محسوب میشود اما بسیاری از افراد مجال تحقق بخشیدن به این صفت اخلاقی را ندارند مثلا فقرا نمی توانند آن را عینیت بخشند هر چند که داشتن آن برای آنها هم فضیلت است و لکن بواسطه نداشتن امکانات مادی از فضیلت بخشیدن بدان محرومند.
حوزه سیاست ازجمله حوزه‌هایی است که طرح مباحث اخلاقی در آن ضروری مینماید. هر چند ارتباط دادن میان حوزه اخلاق و حوزه سیاست قدری بغرنج‌تر از دیگر حیطه‌های مشابه است و از اینرو بسیاری از صاحبنظران اصولا منکر ارتباط بین ایندو هستند اما از نقطه نظر جامعیت دین و همه شمولی آن نمی توان به تفکیک میان این دو مقوله و عدم ارتباط آنهاحکم داد، چرا که ناخواسته به نوعی سکولاریزم منجر میشود و اگر اینگونه نباشد حداقل نتیجه آن سیاستی ماکیاولی مسلکانه خواهد بود.
علی‌ای حال، با صرفنظر از مباحث مطرح در این وادی و با پذیرش چنین ارتباطی که منتج از برهان خلف مذکور بوده و البته باید اذعان داشت که درون تفکری است - یعنی مخاطبش تنها کسانی هستند که قایل به جهان شمولی دین و مداخله آن در تمامی اموز زندگی است -، به ذکر نکاتی در خصوص اخلاق انتخاباتی میپردازیم.
هر چند که اخلاق انتخاباتی بطور اخص و اخلاق سیاسی - که انتخابات یکی از مظاهر بارز آن است - بطور اعم یک مفهوم مرکب یا (COMPELEX) بوده و برای فهم مجموعه آن، باید اجزایش را تبیین نمود اما به لحاظ وجود مناقشات عدیده در این زمینه و طولانی شدن بحث و دور افتادن از اصل موضوع از پرداختن بدانها خودداری نموده ونکاتی را مبتنی برفهم عمومی که از این دو عنوان وجود دارد، ذکر میکنیم.
_ نمایندگی و بار امانت
انتخابات فرایندی است که برای برگزیدن فرد منتخب ملت برای پست دولتی بکار برده میشود. انتخابات یک تفویض اختیار و سپردن امانت است. امانتی که تک تک افراد ملت بواسطه محذوریت و قوعی از اعمال آن ناتوانند و از اینرو به دست فردی میسپارند که حافظ آن بوده و آن را بدرستی ادا نمایند.
در قرآن کریم به امانت سپاران - در اینجا رای دهندگان - امر نموده که هر امانتی را به اهلش بسپارند - (ان ا... یامرکم ان تودواالامانات الی اهلها). اما این مطلب یک روی سکه است و روی دیگر آن متوجه امانت گیرندگان است. در واقع قرآن همانگونه که برای امانت سپاران تعیین تکلیف نموده تا بار امانت را به غیر اهلش نسپارند، همانطور هم -و به دلالت التزام - برای امانت گیرندگان تعیین تکلیف نموده که اگر اهل فلان امانت نیستند آن را نپذیرند و از گرفتن آن خودداری ورزند و راه را بر تصدی گری انسانهای شایسته دیگر نبندیم و نفس خود را نیز به ذلت مبتلا نسازیم.
_ وعده‌های بیجا
معمولا در جریان انتخابات، نامزدهای انتخاباتی برنامه‌ها، ایده‌ها و اهداف خود را برای مردم بیان میکنند تا آنان نیز با شناخت و آگاهی به انتخاب نماینده مورد نظر خود بپردازند. این شیوه با همه محاسنی که دارد و کتمان پذیر هم نیست، اما اکنون در کشور ما به ابزاری برای وعده دادنهای بیپایه و اساس به مردم تبدیل شده و جایگاه اصلی خود را از دست داده است.
بعضی از کاندیدان در جریان تبلیغات انتخاباتی ریاست جمهوری به بیان مواردی میپردازند که‌ای بسا از توان و نفوذ آنان خارج است؛ از طرفی قانون معیارو میزان صلاحیت دولتمردان است و هر کس اعم از رئیس جمهورحدود صلاحیت و اختیاراتی دارد که کم و زیاد شدنی نیست. از اینرو دادن وعده‌های دروغین به مردم که مطمئنا به عملی نشدن آنها میانجامد, نه تنها از نظر اخلاقی مذموم و ناپسند میباشد بلکه از نقطه نظر اطمینان مردم به حکومت باعث سلب اطمینان آنان شده و برای انتخابات بعدی از نقطه نظر کشاندن مردم به پای صندوقهای رای تاثیر منفی خواهد داشت.
_ تخریب دیگران؛ پله‌های ترقی
برخی از افراد با تخریب وجهه دیگران و کریه جلوه دادن خوبیها و فضایل انسانهای دیگر برای خود نردبان ترقی میسازند. ایشان انسانهای ناتوان و دون همتی هستند که خود از صلاحیت و لیاقت شخصی برخوردار نبوده و از فضایل اخلاقی بویی نبرده اند زیرا کسی که به عطر جان بخش صفات نیکو آراسته است، برای در نظر آمدن و جلب توجه دیگران احتیاجی به تخریب و تهمت و... ندارد. بنابراین رقیب هر که میخواهد باشد یک انسان است و سخن گفتن درباره وی چه مستقیم و یا غیر مستقیم، باید با تامل و سنجیدن تمامی جوانب صورت پذیرد. از اینرو نباید به بهانه نقد برنامه‌ها و... به سخن گفتن‌های غیر مسئولانه در خصوص افراد اقدام کرد.
_ گفتن حقیقت‌ها و در نظر گرفتن مصالح
ممکن است حرف و حدیث و شعاری در میان مردم جای خود را باز کرده و به مذاق عامه خوش بیاید ولی به نظر دقیق و کارشناسانه از امور غیر ضرور و مخالف مصالح کشور جلوه کند. کاندید خوب و متعهد آن است که با طرح مشکلات واقعی مردم و ارایه راه حل برای آنها افکار مردم را متوجه خود کند نه اینکه همانند یک عوام الناس، احساساتی شده و او نیز همان بگوید که در بوق و کرناست.
ضمن آنکه بهره برداری از احساسات پاک و بیریای قشرهای مختلف مردم مخصوصا جوانان، مطلبی نیست که نادرستی آن محتاج دلیل و برهان باشد.
_ هدف خیر
مسلما بسیاری از برنامه‌ها و استراتژیها بواسطه علل و عوامل مختلف جامه عمل نپوشیده و محقق نخواهد شد، اما آنچه در این میان حایز اهمیت است؛ آن است که نمایندگان با نیت خیر و برای رضای خدا و خدمت به مردم و اهداف اسلام خواهانه پابه عرصه انتخابات گذارند. بواقع میان آن کس که برای مقاصد متعالی فوق نامزد انتخابات شده و آنکس که به فکر اشباع و ارضاء شهوات ونفسانیات خود و تحقق بخشیدن به اهداف باندی خویش است، تفاوت زیادی است.
نکته‌ای که ذکر آن خالی از لطف نبوده و پرداختن به آن بجا مینماید، مساله هزینه‌های انتخاباتی و عملکرد نامزدها در این زمینه است. تبلیغات پر زرق و برق و خرج و مخارج فراوان که متاسفانه در بسیاری از اوقات از جیب بیت المال و اموال عمومی هزینه میگردد و هیچ توجیه شرعی و عقلی هم ندارد.
در هر حال پرداختن به تمامی مسایل مطرح در این زمینه نیازمند مجال گسترده تری است و ما در اینجا به همین مقدار بسنده میکنیم. زمزمه کنیم این سخن را وبدانیم کلام خداست که، "الشیطان یعدکم الفقر و الفحشاء و ا... یعدکم مغفره منه و فضلا. (باشد که با تبعیت از وعده‌های الهی به غفران و فضل بیانتهای او نایل شویم.)
سرمقاله شماره 181 روزنامه انصار
تاریخ: 30/11/1392
نویسنده: روح اله فروزش
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/1440
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
