در سال 2001 زمانی که امریکایی ها جای پای خود را در خاک افغانستان ثبت کردند، هدف آنها شکست تروریزم، مبارزه با مواد مخدر و سپس بازگرداندن ثبات در افغانستان بود. با این حال 20 سال پس از ورود آنها به این کشور، امریکایی ها در این زمینه سرخورده به نظر میرسند و انتقادهای داخلی و بین المللی از جنگ افغانستان در حال افزایش است. چرا امریکا از مدیریت افغانستان ناتوان ماند؟
مدیریت چندپاره، متغییرهای خرد
امریکایی ها زمانی که وارد افغانستان شدند، برنامه ساده ای در دست داشتند. وارد میشویم، طالبان و القاعده را شکست می دهیم و کار تمام خواهد شد. اما پس از مدتی مشخص شد که مسئله به این سادگی نیز نیست. تقریبا تمامی شاخص ها موجود در افغانستان به گونه ای فعال شدند که نتیجه ای مغایر به خواسته امریکایی ها شکل بگیرد. این شاخص ها به گونه ای عمل میکردند که گویا هیچ گونه مدیریتی در خصوص آنها امکان پذیر نیست. متغییرهایی که در سطح خرد فعالیت میکردند و با رسیدن به سطح کلان به بحرانی جدید شکل میدادند.
امریکایی ها به دنبال این بودند که مدیریت خود را برای پاسخ گویی به این بحران ها و شاخص های بحران ساز برروی لایه های متفاوت میانی در سطوح فردی، اجتماعی و سیاسی متمرکز کنند. اما به نظر میرسد که این کار نیز نتوانسته است به مشکلات موجود پاسخ دهد. طرح امریکایی ها مبتنی بر این بود که در سطوح پایین ترویج ارزشهای مبتنی بر دموکراسی و سکولاریسم، حمایت از ارزش ها غربی و تغییر بافت فرهنگی افغانستان میتواند موجب شکل گیری رویکردی مثبت در سطح فردی و اجتماعی نسبت به برنامه های از بالا به پایین امریکایی ها در سطح سیاسی، از جمله مبارزه با ترورییسم و دولت سازی شود.
با این حال رویکرد فردی نتوانست موفقیت چشم گیری کسب کند. ابتدا در ولسوالیها و مناطق خارج از شهرهای بزرگ افراد تمایل چندانی برای همراهی با ارزشهای جدید و دست کشیدن از سنت های فرهنگی اسلامی و بومی نداشتند. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی نیز به مانعی برای عدم همراهی مردم تبدیل شد. آخرین داده ها از وضعیت فقر در افغانستان نشان میدهد که حدود 54 درصد از مردم افغانستان در زیر خط فقر به سر میبرند. شرایطی که افراد را به سمت فعالیت در بخش های غیررسمی، مشاغل مرتبط با جرائم خرد و کوچک همچون مواد مخدر و همکاری با گروههای تروریستی سوق میدهد. از سوی دیگر حتی در بهترین حالت نیز، افراد با نگاهی منفی به نظام سیاسی حاکم نگاه میکنند.
چرا که نظام سیاسی حاکم را مسئول فراهم کردن شرایط مناسب زندگی و اشتغال میدانند و این نظامی سیاسی در کنار بازیگران خارجی تا کنون نتوانسته اند راه حلی برای مسائل اقتصادی افغانستان ارائه بدهند. همچنین داده های موجود نشان میدهد که نشان میدهد که مبلغ صرف شده در راه بازسازی اقتصادی افغانستان برابر با 24 میلیارد دالر بوده است. در حالی که مبلغ صرف شده در جنگ 1 و 5 تریلیون دالر است. مقایسه بین این مبلغ به خوبی نشان میدهد که بازسازی اقتصادی برای امریکا فاقد اهمیت بوده است.
از سوی دیگر مدیریت میدان نبرد نیز علی رغم صرف هزینه گزاف 1 و نیم تریلیون دالری، از موفقیت برخوردار نبوده است. تلفات گسترده غیر نظامیان در اثر عملیات نیروهای دولتی یا بمباران هوایی، موجب شکل گیری موج اعتراضات و نارضایتی در بین مردم می شود. همچنین این عملیاتها موجب میشود که بخش عمده ای از افراد تحت تاثیر قرار گرفته، گروههای ستیزه جو را مشروع یافته و یا به آنها بپیوندند.
عرصه بین المللی نیز چندان به نفع امریکا پیش نرفت. متحدین امریکا از جمله پاکستان تمایلی به ثبات در افغانستان داشتند. حمایت پاکستان از طالبان به اعتراف مقامات امریکایی در طول دهه های گذشته به عاملی برای شکست برنامه های امریکا تبدیل شده است. همین امر در خصوص حامیان مالی گروه تروریستی داعش نیز قابل کاربست است، بسیاری از حامیان این گروه پس از فشار بر گروه تروریستی داعش در سوریه تمایل به فعال سازی این گروه در افغانستان داشتند.
ضعف چنین مدیریتی را میتوان در زمینه مدیریت انتخابات نیز مشاهده کرد . امریکایی ها انتظار داشتند با دلسرد سازی مردم نسبت به انتخابات و حضور کمرنگ آنها در انتخابات افغانستان بتوانند تجربه سال 2014 را تکرار کنند. اما فرایندهای خرد در واکنش به اظهارات غیر شفاف کمیسیون انتخاباتی موجب شکل گیری موج های متعدد اعتراض در حدود 10 ولایت افغانستان شده است. امری که تا کنون بازشماری آرا در هفت ولایت را نیز مختل کرده است.
در مجموع باید گفت که امریکایی ها در افغانستان به بن بستی رسیده اند که از یک سو در بعد ارزشی ادعای آنها مبتنی بر حمایت از دموکراسی را زیر سوال برده است و از سوی دیگر توانایی آنها را در مبارزه با تروریسم و دستیابی به اهداف اعلامی آنها زیر سوال میبرد. همین امر است که موجب می شود که امریکایی ها اعلام کنند که مسئله کاهش نیروها در افغانستان حتی ممکن است بدون دستیابی به توافق با طالبان نیز اجرایی شود.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/12077
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
