چالش پیش روی طرح تشکیل نیروی متحد عربی (یا ناتو عربی) در میدان عمل بسیار بیشتر از قابلیت های اجرایی شدن آن می باشد و صرفاً اقدامی از سوی آمریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران و از سوی دیگر تحمیل هزینه های کلان مالیِ تداوم حضور نظامی خود در منطقه، بر دوش دولت های عربی حاشیه خلیج فارس می باشد.
پیمان نامه های امنیتی یکی از قدیمی ترین و متداول ترین نوع همکاری دولت های متحد در سراسر جهان می باشد که همواره بر مبنای منافع متقابل در انجام همکاری های نظامی و امنیتی (ارتقاء ظرفیت ها) و همچنین درک مشترک از تهدیدات امنیتی و نظامی (مقابله با چالش ها) صورت می گیرد. در همین راستا در اوایل سال جاری میلادی، گزارش ها نشان داد که آمریکا در حال مذاکره با دولت های عربی متحد خود در غرب آسیا از جمله مصر، اردن، عربستان سعودی و امارات، برای تاسیس یک اتحادیه نظامی منطقه ای به منظور مقابله با نفوذ ایران است. این طرح که از آن به عنوان ناتوی عربی یاد می شود و قرار است که برنامه ریزی ها برای چگونگی تاسیس آن با تشکیل یک نشست مشترک در واشنگتن در روزهای 12 و 13 اکتبر (22 و 23 مهر) صورت بگیرد، تقلیدی از ماده 5 ناتو است. این ایده در ابتدا توسط عربستان سعودی پیش از سفر دونالد ترامپ به ریاض در ماه مه سال گذشته، پیشنهاد شد.
اهداف ترامپ از تشکیل ناتو عربی
با وجود اینکه عمده ترین اهداف تشکیل ناتو عربی تعمیق همکاری بین دولت های عضو در زمینه دفاع موشکی، آموزش نظامی، مبارزه با تروریسم و ... اعلام می شود اما درواقع اصلی ترین مقصود آمریکا از انجام این طرح مقابله با محور مقاومت و نفوذ منطقه ای ایران می باشد.
با وجود اینکه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در مورد تحقق وعده های انتخاباتی خود کوچکترین شبهه ای را وارد نمی داند و کارنامه خود را موفق ترین کارنامه در میان روسای جمهور پیشین آمریکا اعلام می کند، اما هنگامی که وی پرونده دستاوردهای سیاست خارجی خود برای کنترل ایران را بررسی می کند به غیر از تعدادی اقدامات یکجانبه (همچون خروج از توافق هسته ای) دستاورد قابل دفاعی برای عرضه و بهره گیری تبلیغاتی در چنته ندارد. سیاست خاورمیانه ای آمریکایِ ترامپ به سد محکمی به نام مقاومت به محوریت ایران برخورد کرده است. بر همین اساس کاخ سفید یکی از برنامه های ضد ایرانی خود را بر اجماع سازی بین المللی بر علیه تهران در ابعاد اقتصادی، سیاسی و نظامی قرار داده است که تشکیل ناتو عربی نیز برای متحد کردن کشورهای عربی بر علیه ایران در همین راستا قابل ارزیابی است.
در بعدی دیگر موضوع تشکیل ناتو عربی به سیاست «اول آمریکا» ترامپ باز می گردد. با نگاهی به رفتار ترامپ نسبت به متحدان اروپایی آمریکا در ناتو به خوبی می توان تمایل آمریکا برای کاستن از سطح تعهدات بین المللی پرهزینه را مشاهده کرد. ترامپ در نشست اخیر ناتو در بروکسل رهبران اروپایی را تلویحاً به خارج کردن آمریکا از ناتو، در صورت عدم موافقت با افزایش بودجه نظامی تا میزان درخواستی واشنگتن، تهدید کرد. در این صورت ترامپ همچنان که پیشتر و در جریان شعارهای مبارزات انتخاباتی خود اعلام کرده بود به دنبال آن است تا هزینه های تامین امنیت متحدان منطقه ای آمریکا در خلیج فارس را به آنها برگرداند. بر این اساس ناتو عربی را باید به معنای تلاش واشنگتن برای کاستن از مسئولیت های برعهده گرفته شده در زمینه حفظ امنیت کشورهای عربی در مقابله با تهدیدات نظر گرفت. روز پنج شنبه گذشته انور قرقاش وزیر خارجه امارات گفت که این کشور آماده است تا نیروهای بیشتری را در سراسر خاورمیانه برای مقابله با دشمنان خود در نظر بگیرد؛ زیرا ابوظبی معتقد است که دیگر نمی تواند به حمایت های متحدان غربی مانند ایالات متحده و بریتانیا اطمینان داشته باشد.
از جنبه ای دیگر نیز تقویت ایران هراسی موضوعی است که ترامپ آن را در قالب تشکیل ناتو عربی و به منظور تلاش برای فروش بیشتر تسلیحاتی و همچنین کمرنگ کردن مسئله فلسطین و کاهش حساسیت ها به توسعه طلبی های رژیم صهیونیستی در منطقه پیگیری می کند.
چالش های تشکیل ناتو عربی
طرح به اصطلاح نسخه عربی ناتو به هیچ وجه طرح جدیدی نیست. دولت ایالات متحده چندین بار تلاش کرده است تا اتحاد های مشابه را تاسیس و سازماندهی کند. برای مثال، در سال 2015، ایالات متحده در یک نیروی واکنشی (reaction force) در مصر با حدود 40 هزار نفر نیرو از مصر، اردن، شمال آفریقا و کشورهای حوزه خلیج فارس تشکیل داد که ساختار فرماندهی آن مشابه با ناتو بود. هزینه این نیرو توسط شورای همکاری خلیج فارس تامین شد. با این حال، به دلیل تنش در منطقه و اختلافات میان کشورهای عضو، تشکیل ارتش شکست خورد. همچنین سال گذشته پس از سفر ترامپ به ریاض چند ده کشور با جمعیت عمدتاً مسلمان در عربستان سعودی گرد هم آمدند تا یک اتحاد نظامی ایجاد کنند که به عنوان ناتو اسلامی نامگذاری شد. اما این طرح نیز تاکنون جز بر روی کاغذ موجودیتی ندارد و حتی از ائتلاف جنگی بر علیه یمن نیز که با رشوه و هزینه های سرسام آور سعودی شکل گرفته بود چیزی باقی نمانده است. تلاش ناکام واشنگتن برای تشکیل نیرویی 200 هزار نفری از دولت های عربی برای حضور در شمال سوریه نیز نمونه دیگری برای این موضوع می باشد.
دلیل این شکست ها به اختلافات عدیده میان دولت های عربی منطقه باز می گردد. بحران در شورای همکاری اکنون عمده ترین چالش پیش روی این طرح است. در ماه ژوئن 2017 عربستان سعودي، امارات متحده عربي، مصر و بحرين روابط ديپلماتيک خود با قطر را قطع کردند که بیش از یک سال به طول انجامیده است. حال اگر امیر قطر مایل به حضور در نشست واشنگتن باشد، رهبران عربستان سعودی و امارات متحده عربی مشارکت نخواهند کرد. از سوی دیگر اختلافات میان مصر و قطر وجود دارد. اما در بعدی دیگر اینکه هدف از تاسیس این پیمان نظامی- امنیتی مقابله با ایران است علاوه بر اینکه تشکیل این سازمان را به کاری عبث و صرفا هزینه بر تبدیل می کند، چرا که ایران هیچگاه تهدیدی نظامی و امنیتی برای موجودیت این کشورها نبوده، موضوعی است که نه تنها به ارتقای امنیت دولت های عضو کمکی نمی کند بلکه حتی عاملی برای افزایش مخاطرات امنیتی برای این کشورها خواهد بود. عربستان سعودی و امارات که بالاترین میزان هزینه های نظامی منطقه را دارا هستند در جنگ با کشور فقیر و بدون ارتش منظم یمن بیش از 3 سال است که کاری از پیش نبرده اند از این رو بسیار سخت بتوانند دولت های عربی کوچکتر این پیمان همچون کویت، قطر و عمان را متقاعد به همراهی با مشارکت نظامی در اقدامی ضدایرانی کنند.
بر اساس این شرایط می توان گفت چالش پیش روی طرح تشکیل نیروی متحد عربی (یا ناتو عربی) در میدان عمل بسیار بیشتر از قابلیت های اجرایی شدن آن می باشد و صرفاً اقدامی از سوی آمریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران و از سوی دیگر تحمیل هزینه های کلان مالی تداوم حضور نظامی خود در منطقه، بر دوش دولت های عربی حاشیه خلیج فارس می باشد.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/10136
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
