image1

هزاران سال پیش، ساکنان سرزمین آریانا (ایران، افغانستان و تاجیکستان) روز اول سال و آغاز بهار را با برگزاری مراسمـ ویژه و توأمـ با سرور و شادمانی جشن میگرفتند و سرور وشادمانی در این روز را به فال نیک گرفته و به برکت فیوضات آن، سالی را که پیش رو داشتند، نیک بخت میپنداشتند. هر چند امروزه جشن نوروز، جشن جهانی شده است و اکثر کشورهای منطقه از این روز تجلیل میکنند.

به نقل از روزنامه انصار،از روزگاران قدیمـ تاکنون ساکنان این سرزمین باستانی،  بزرگداشت از نوروز تاریخی را فراموش نکرده و درهر عصر و زمانی از آن قدردانی وتجلیل میکنند.

چرا "نوروز"؟

بعضی از پژوهشگران و سخن پردازان، ریشه تاریخی این سنت بزرگ را به جمشید شهریار بزرگ سلسله پیشدادی نسبت داده و نوروز را "نوروز جمشیدی" گفته اند.

در مجله فرهنگ آریانا، در باره نوروز از گفته‌هـای فردوسی شاعر بزرگ و توانای زبان پارسی چنین آمده است: "جمشید بعد از یک سلسله اصلـاحات اجتماعی، بر تخت زرین نشست و فاصله بین دماوند تا بابل را در یک روز پیمود و آن روز ( روزهرمزد) از فروردین ماه بود. ( هرمزد روز اول ماه حمل را میگفتند) چون مردمـ این شگفتی از وی بدیدند جشن گرفتند وآن روز را "نوروز" خواندند".

همچنین، از زبان ابوریحان بیرونی نقل قول شده که گفته است: "نوروز از رسمـ‌هـای پارسیان است و نخستین روز است از فروردین ماه(ماه حمل) و از این جهت آن را "روزنو" یاد کرده اند، زیرا که پیشانی سال نو است و آنچه از پس او است، از این پنج روز همه جشن‌هـاست."
image2
نوروز در شهرهای مختلف افغانستان

جشن نوروز در بسیاری از نقاط افغانستان، باشکوهمندی خاصی برگزار میشود، در مزارشریف، در زیارتگاه منسوب به حضرت علی، جشن بزرگی به نامـ میله‌هـای گل سرخ برگزار میشود و همه ساله، هزاران نفر از زایران آن زیارتگاه و علـاقه مندان نوروز از نواحی مختلف کشور، حتی از کشورهای ایران و تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه به شهر مزارشریف میروند واین جشن ملی و پارینه را با شکوهمندی هرچه بیشتر برگزار میکنند.

در شهر کابل پایتخت نیز، میله‌هـای نوروزی درمحلـاتی به نامـ خواجه صفا، شاه شهید، دامنه سخی، کاریز میر، تپه زیبای استالف، گلغندی چاریکار برگزار میشود.

در هرات نیز، مردمـ به این مناسبت، روزهای اول سال و چهارشنبه اول سال و نیز در سیزدهمین روز از نوروز، در تفریحگاههای داخل و خارج شهر گردهمـ میآیند و جشن نوروز را گرامی میدارند.

از جمله سنتهای جشنهای نوروزی و آغاز سال نو، راه اندازی میله سمنک (سمنو) درشب اول نوروز همراه با سرور و شادمانی و همچنین تهیه و توزیع آب هفت میوه (هفت نوع آجیل که در افغانستان به نامـ میوه خشک معروف است)، تهیه هفت سین همـ در برخی نقاط افغانستان متداول است.

در روایات تاریخی آمده است که یک تن از امیران ازبکهای ماورألنهر بنامـ امیرعبداله دیگ بزرگی را که از فلزات هفت جوش در شهر سمرقند ساخته شده بود، در سال ۱۰۵۰ هجری قمری به بلخ انتقال داد، در آن دیگ آب هفت میوه گرفته میشد و در روز نوروز برای مردمـ توزیع میشد.

بر افراشتن "ژنده سخی"

یکی از سنتهای مردمـ افغانستان، به ویژه در شهر شمالی مزار شریف و نیز در کابل پایتخت، بر افراشتن ژنده (علمـ پوشیده از پارچه‌هـای سبزرنگ) است که به ژنده سخی معروف است.

برافراشتن این علمـ، از وجوه مذهبی جشن نوروز در افغانستان است.

بر اساس یک روایت تاریخی، درسال ۱۲۸۸ هجری که نایب محمدعلمـ خان در اطراف حرمـ (منسوب به حضرت علی در مزارشریف) ملحقات و خانه‌هـایی اعمار کرد و چوب راست و محکمی را از جنگلهای ماورألنهر خواست و درساختن علمـ مبارک از آن کار گرفت که تا امروز مورد استفاده است.

جشن دهقان در روز اول سال

نوروز به مثابه سر آغاز فصل بهار، با زندگی عینی مردمـ افغانستان پیوند داشته و بخش بزرگ از مردمـ کشورمان که کشاروز هستند، از آمدن فصل بهار و نوروز به گرمی استقبال کرده وصفحه جدیدی از کار و فعالیت خود را آغاز میکنند، از این روی کشاورزان با برگزاری مراسمـ ویژه‌ای از آمدن نوروز تجلیل میکنند.

دولتهای افغانستان در دورانهای مختلف، به طور رسمی در برگزاری جشن نوروز سهمـ میگرفته اند، اما در سالهای حاکمیت طالبان، هر گونه مراسمی که با نوروز و رسومـ باستانی آن پیوند داشت، ممنوع و کفرآمیز خوانده میشد، طالبان حتی تقویمـ هجری شمسی را که نخستین روز سال در آن نوروز است، باطل اعلـامـ کرده و سال قمری را رسمی اعلـامـ کرده بودند.

اما با توجه به آنچه در این گفتار آمد، و با توجه به ژرفا و پهنایی که جشن نوروز به مثابه یک سنت پسندیده و پارینه ملی در تاریخ و فرهنگ افغانستان، دارد محال است که با ابراز عصبیت کسانیکه از مبدأ تاریخی و ارزشمندی فرهنگی آن آگاهی ندارند، نوروز از مردمـ افغانستان فاصله بگیرد و یا ازحافظه زمان محو شود.

واقعیتهای زندگی انسانی و اجتماعی مردمان این سرزمین توأمـ بااستقبال همیشگی شان از فصل بهار به مثابه موسمـ کشت و کار و غرص نهال " نوروز " را همواره گرمی خواهد داشت.

اینک درآخرین بخش این گفتار نوروزی، ابیاتی چند از شاعران شیرین سخن حوزه تمدنی پارسی گوی را به استقبال از فصل بهار و جشن نوروز باستانی زمزمه میکنیم:

منوچهری:

آمدت نوروز وآمد جشن نوروزی فراز

کامگارا کارگیتی تازه از سرگیر باز

مولوی

ای نوبهار عاشقان داری خبر از یارما

از تو آبستن چمن وی از تو خندان باغ ما

حافظ:

خوشتر زعیش و صحبت و باغ و بهار چیست ؟

ساقی کجاست گو سبب انتظار چیست؟

بیدل:

آتش رنگی که دارد این چمن بیدودنیست

آب میگردد به چشمـ شبنمـ از بوی بهار

سعدی:

آدمی نیست که عاشق نشود فصل بهار

هرگیاهی که به نوروز نجنبد حطب است

خلیلی:

آمد بهار جان فزا با بویها با رنگها

با گریه‌هـا با خنده‌هـا با صلحها باجنگها

آئینه میبارد سحاب خورشید میرقصد در آب

خواند فروغ ماهتاب درگوش گل آهنگها

گویی خمستان است خاک کزو برآید سینه چاک

این لـاله‌هـای تابناک هریک قدح درچنگها

انتهای مطلب