گمانه زنی ها در موردجانشینان احتمالی نظربایف باعث شده تا بسیاری از روس تبارها نسبت به آینده سیاسی و اقتصادی خود نگران باشند
پس از استعفای «نورسلطان نظر بایف» رئیس جمهور قزاقستان در 19 مارس 2019 مهاجرت معکوس روس تبارهای قزاقستان شدت بیشتری به خود گرفته است این مهاجرتها باعث تغییرات جمعیتی وقومی در قزاقستان می شود. درک چرایی ودلایل این مهاجرتها کمک بیشتری به پیش بینی تحولات جمعیتی در قزاقستان و آثارو نتایج اقتصادی و سیاسی آن میکند.
ترکیب جمعیتی قزاقستان
قزاقستان جمعیتی بیش از 18 میلیون نفر دارد اما باوسعت 2میلیون 700هزار کیلومتر مربع بزرگترین کشور آسیای میانه محسوب میشود که تقریبا سه برابر پاکستان و ترکیه مساحت دارد. بنابراین نسبت جمعیت آن به وسعتش بسیار کم است که یکی از دغدغه های سیاسی این کشور به خصوص پس از استقلال از شووری همین موضوع بوده است.
در جمهوری قزاقستان بیش از 100 قومیت زندگی می کنند که قزاقها، روسها، اوکراینی ها، و تاتارها به ترتیب بزرگترین گروههای قومی را تشکیل می دهند. در زمان حاکمیت شوروی ، سیاست روسی سازی قزاقستان همانند سایر مناطق شوروی در پیش گرفته شد و بسیاری از روسها و اسلاوها از نقاط مختلف به قزاقستان مهاجرت نمودند. این مساله باعث ناهمگنی قومیتی در قزاقستان شد به طوری که پس از استقلال در روند ملی گرایی باچالش هویت‌یابی مواجه شد. از آن زمان به بعد با توجه به نفوذ روس تبارها در بدنه اداری وسیاسی قزاقستان و همچنین تاثیر روس تبارها در بافت اقتصادی قزاقستان ،روند ملی گرایی در این کشور با پیچیدگی هایی همراه بوده است.
در سال 1990زبان قزاقی به عنوان زبان رسمی تصویب شد که باعث افزایش نگرانی روس تبارها شد. با وجود اینکه قانون اساسی قزاقستان همه اقوام را برابر میداند اما عملا پس از استقلال نفوذ و قدرت قزاق ها رو به افزایش گذاشت.
آثار هویت یابی در قزاقستان
افزایش نفوذ قزاق ها در ساختار سیاسی و اداری قزاقستان از سال 1990 به بعد، از یک طرف باعث مهاجرت 25 درصد از روس تبارهای قزاقستان عمدتا به روسیه طی ده سال شد به صورتی که تا سال 2008 جمعیت روس تبارها از 35 درصد به حدود 25 درصد کاهش یافت و از طرف دیگر تمایلات جدایی طلبانه توسط برخی روس تبارها در شمال قزاقستان را افزایش داد. در این شرایط سیاستمداری بانفوذی چون نظربایف توانست با هنرمندی زیاد این چالش را مدیریت کند زیرا با توجه به تراکم کم جمعیتی در قزاقستان که در هر کیلومتر یک نفر جمعیت داشت این تمایلات جدایی طلبانه میتوانست قزاقستان را تا آستانه یک بحران جدی ژئوپلتیکی و سرنوشتی مانند اوکراین پیش ببرد.
مشکل همزمان دیگری که نظربایف با آن مواجه بود نیازمندی قزاقستان به روس تبارهای ثروتمند بودکه سالیان طولانی در رونق اقتصادی قزاقستان سهیم بودند و بی مهری به آنها نیز به اقتصاد کشور آسیب وارد میکرد؛ بنابراین نظربایف با تعمیق روابط مناسبی که از قبل با مسکو داشت توانست حساسیتها را حد زیادی کاهش دهد.
سیاست بعدی او در این زمینه انتقال پایتخت از «آلماتی» در جنوب شرقی به «آستانه» به مرکز بود که به صورت تدریجی تراکم جمعیت را از جنوب به مرکز و شمال افزایش داد به صورتی که هم اکنون پایتخت جدید این کشور با وجود سرمای شدید دومین شهر پرجمعیت این کشور محسوب میشود.
استعفای نظربایف و افزایش چالش های جمعیتی
مساله اصلی و حیاتی که نظربایف دنبال می نمود تغییر ترکیب جمعیتی شمال و جنوب برای کاهش خطر جدا شدن شمال قزاقستان بود. در این راستا اوایل سال 2016 به قزاق هایی که از جنوب به شمال مهاجرت میکردند مشوق های مالی، زمینه تحصیل فرزندان، اعطای زمین، و محل سکونت با تسهیلات ویژه در شمال اعطا میشد. همچنین براساس قانون مهاجرت که از سال 2011 تصویب شد تقریبا شبیه همین امتیازات به قراقهایی که از خارج به قزاقستان مهاجرت کنند تعلق گرفته است.
نظربایف قصد داشت که روس تبارها به گونه ای در جمعیت قزاق تبارها توزیع شوند که خطری برای ملی گرایی قزاقستان و یکپارچگی ارضی ایجاد نکنند اما از مزایای اقتصادی حضور آنها نیز بهره ببرد. با استعفای او اما آینده روس تبارها در هاله ای از ابهام و تردید قرار گرفت. این نگرانی روس تبارها حتی قبل از پایان دوره ریاست جمهوری او نیز وجود داشت به صورتی که یکماه قبل مرکز تحلیلی «فین پروم» قزاقستان در گزارشی اعلام کرد: «در یک سال اخیر مهاجرت در قزاقستان به اوج خود رسیده که طی این مدت 42 هزار نفر این کشور را ترک کرده اند. همچنین روند مهاجرت به قزاقستان طی یکسال گذشته 20 درصد افت پیدا نموده است».
پایین بودن دستمزد و حقوق بازنشستگی باعث شده بسیاری از نخبگان و تحصیلکردگان قزاقستانی در جستجوی شرایط شغلی و تحصیلی بهتر از قزاقستان مهاجرت کنند. قزاقستان در شرایط فعلی در حال گذار سیاسی است با وجودی که نظربایف همچنان پدر معنوی و سیاسی قزاقستان محسوب میشود وبه صورت غیرمستقیم در تحولات سیاسی قزاقستان تاثیر دارد اما گمانه زنی ها در موردجانشینان احتمالی مثل «توکایف» جانشین موقت رئیس جمهور، «گامبتوف» معاون نخست وزیر سابق، «صمد آبیش» ،«عسگرمامین » نخست وزیر موقت باعث شده تا بسیاری از روس تبارها نسبت به آینده سیاسی و اقتصادی خود نگران باشند.
گزینه‌های ریاست جمهوری آینده که پس از سال 2020مشخص میشود یکی «قاسم جومرت توکایف» رئیس پیشین سنای قزاقستان است که موضعی بسیار نزدیک به نظربایف دارد و مورد حمایت روسیه نیز می‌باشد و گزینه دیگر «دریگا نظربایو» دختر نظر بایف بود که پس از جابجایی های سیاسی به ریاست سنا انتخاب شد اما در مواضع خود اعلام نمود که قصد نامزدی ریاست جمهوری را ندارد.
این اظهار نظر نشان از توزیع برخی مقامات کلیدی برای جلوگیری از بحران سیاسی دارد. تقویت قزاق ها در ساختار اداری باعث تشویشهایی در بین قزاقهای روس زبان نیز شده است با توجه به اینکه پس از اصلاحات صورت گرفته در قانون اساسی و جابجایی در پستهای سیاسی، آینده سیاسی قزاقستان به سمت توزیع قدرت خواهد رفت و از طرفی رئیس جمهورآینده نیز قدرت نظریایف را نخواهد داشت؛ بنابراین مساله ترکیب جمعیتی قزاقستان وپیوند آن با ثبات و ارتقا اقتصادی همچنان چالش و اولویت اصلی قزاقستان خواهد بود.
زمینه‌چینی های نظربایف برای بعد از استعفا، تنظیم سیستماتیک جمعیت بوده است اما همچنان نگرانی نسبت به شکافهای جمعیتی و اقتصادی ناشی از آن وجود دارد که باعث میشود نظربایف حتی پس از استعفا در مواقع لزوم از کاریزمای سیاسی خود برای مدیریت احتمالی بحران استفاده کند.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/10797
تگ ها:
رسانه‌های اسرائیلی از خیانت اردن به جهان اسلام شگفت زده شدند
