مقدمه:
غدیر اساس دین اسلام و ثمره نبوت پیامبر(ص) است. نام غدیر تعیین كننده صراط مستقیم تا آخرین روز دنیاست. در طول تاریخ بعثت پیامبر اسلام تنها حكم غدیر است كه با مقدماتی خاص دور مكانی خاص و در بین اجتماعی عظیم مطرح شده است، زیرا احكام الهی دیگر یا در مسجد پیامبر(ص) و یا در خانه آن حضرت برای عده‌ای گفته می‌شد و بعد خبر به همه می‌رسید. از این رو ما می‌توانیم به متمایز بودن مسئله غدیر پی ببریم.
ماجرای غدیر
در سال دهم هجرت پیامبر (ص) از طرف خداوند مأمور شدند تا دو مسئله مهم دین اسلام را به مردم ابلاغ نمایند و آن دو مسئله عبارت بودند از حج و ولایت و خلافت دوازده امام (ع). پس از این اعلان مردم با عجله آماده خروج از مكه شدند. بعد از اینكه افراد به محل غدیر خم رسیدند پیامبر بر روی منبری كه در زیر درخت كهنسالی كه در آنجا بود ساخته بودند رفت و سپس دستور داد تا امیرالمومنین (ع) را فراخواندند و دستور دادند بالای منبر پیامبر و دست راست آن حضرت بایستد، پس پیامبر منتظر ایستادند تا مردم كاملاً جمع شدند و آنگاه خطابه رسمی خود را بیان نمودند.
ایشان در اثنای خطبه دو عمل را انجام دادند، در ابتدا پس از مقدمه چینی و ذكر مقام ولایت امیرالمومنین(ع) برای اینكه هرگونه شك و شبهه‌ای را برطرف نموده باشند پس از شرح مقام ولایت به صورت لسانی حضرت علی(علیه‌السلام) را جانشین خود خواندند و آن را بدینگونه عنوان كردند كه: (باطن قرآن و تفسیر آن را برای شما بیان نمی‌كند مگر این كه كسی كه دست او را می‌گیرم و او را بلند می‌كنم و بازویش را گرفته و او را بالا می‌برم) سپس حضرت بازوان علی (ع) را گرفتند سپس فرمودند: (هر كس من مولی و صاحب اختیار اویم این علی مولی و صاحب اختیار اوست). و اقدام عملی دوم حضرت پیامبر، بیعت گرفتن از مردم بود، چون زیاد بود و گرفتن بیعت از آن جمعیت انبوه غیرممكن بود لذا ممكن بود كه افرادی به بهانه‌های مختلف از بیعت شانه خالی كنند، حضرت فرمودند به خاطر ازدحام جمعیت امكان بیعت‌گرفتن از همه وجود ندارد این سخن را كه من می‌گویم تكرار كنید و بگویید: (ما فرمان تو را از جانب خداوند كه درباره علی‌بن‌ابیطالب و امامان و مریدانش به ما رساندی اطاعت می‌كنیم و به آن راضی هستیم، و با قلب و جان و زبان و دستمان با تو بر این مدعا بیعت می‌كنیم... عهد و پیمان در این‌باره برای آنان از ما از قلب‌ها و جان‌ها و زبان‌ها و ضمایر و دستانمان گرفته شد. هر كس با دستش توانست وگرنه با زبانش بدان اقرار كرده است).
وقتی كلام حضرت پایان یافت همه مردم سخن ایشان را تكرار نمودند و بدینوسیله بیعت عمومی گرفته شد. در مراسم بیعت، پیامبر (ص) عمامه خود را كه (سحاب) نام داشت، به عنوان تاج افتخار بر سر امیرالمومنین (ع) قرار دادند.
ادعای مبنی بر اینكه هدف از مراسم غدیر، اعلان دوستی حضرت پیامبر(صلی‌ا... علیه‌و اله) به علی(علیه‌السلام) است:
پیامبر زمانی كه صحابه جمع شدند تا ایشان خطبه غدیر و مراسم غدیر را اجرا كنند و فرمودند: (ای مردم من علی را دوست دارم!) و چند بار این جمله را تكرار نمودند و سؤالی كه مطرح میشود این است كه آن حادثه‌ای كه پیامبر می‌خواست مردم ببینند و آن را به گوش دیگران برسانند آیا به این علت بود كه پیامبر علی را دوست دارد؟ آیا چنین حركتی از یك انسان عادی قابل قبول است؟ و آیا حركتی بیهوده نبوده است؟ و مگر مسلمانان نمی‌دانستند كه پیامبر را دوست دارد؟ ولی می‌توان این موضوع را اینگونه پاسخ داد كه اگر روز غدیر تنها برای ابلاغ دوستی بود، پس چرا جبرییل، آن فرشته بزرگ وحی بیاید و رسول خدا را از پیام وحی آگاه كند و چنانكه خود شخص رسول خدا (ص) فرمودند: همانا جبرییل كه درود خدا بر او باد سه بار بر من نازل شده و سلام خدا را رساند، و فرمود كه در این مكان (غدیرخم) توقف نمایم، و به سیاه و سفید شما اعلام كنم كه علی‌بن‌ابیطالب وصی و جانشین و پیشوای شما بعد از من است، جایگاه او نسبت به من، مانند‌هارون نسبت به موسی پیامبر است، با این تفاوت كه پس از من پیامبری نخواهد آمد، علی(ع) پس از پیامبر، رهبر شماست، و خداوند بزرگ آیه‌ای در قرآن در همین مسئله نازل فرموده كه: همانا رهبر و سرپرست شما خدا و رسول او و كسانی كه ایمان آوردند و نماز را به پای دارند، و در حال ركوع زكات بپردازند. همانطور كه می‌دانیم علی(علیه‌السلام) نماز را به پاداشت، و در حال ركوع زكات پرداخت و در هر حال خدا را می‌طلبید و اگر هدف آن حضرت تنها اعلان دوستی با علی (علیه‌السلام) بوده، پس چرا آیه نزول آیه 55 سوره مائده (بلغ ما انزل الیك) به اعلام رهبری امام علی (علیه‌السلام) ارتباط دارد كه در این آیه خداوند می‌فرماید:ای رسول خدا آنچه درباره علی از طرف خدا بر تو نازل شد، ابلاغ كن یعنی رهبری علی (علیه‌السلام) بر امت اسلامی را به مسلمانان بازگو و چرا در سخنرانی خود، امامت و وصایت امام علی (علیه‌السلام) را آشكارا بیان نمود.
خطابه‌های قبل از غدیر
اولین خطابه حضرت رسول در منا بود. این خطبه اشاره به امنیت اجتماعی مسلمین از نظر مال، و جان و آبرو داشت، سپس آن حضرت خونهای به ناحق ریخته شده و اموال به ناحق گرفته شده در دوران جاهلیت را بخشیدند تا بدین وسیله كینه‌توزی‌ها از بین برود، و سپس در این خطابه فرمودند: (اگر من نباشم علی‌بن‌ابیطالب در مقابل متخلفین خواهد ایستاد) و سپس ایشان حدیث ثقلین را بیان فرمودند: ( من دو چیز گرانبها در میان شما باقی می‌گذارم كه اگر به این دو تمسك كنید هرگز گمراه نمی‌شوید: كتاب خدا و عترتم یعنی اهل‌بیتم).
دومین خطابه را حضرت در مسجد حنیف در منا فرمودند: ایشان در این خطبه به اخلاق عمل، دلسوزی برای امام مسلمین و تفرقه نینداختن سفارش فرمودند و تساوی همه مسلمانان در برابر حقوق و قوانین الهی را اعلام كردند.
نگاهی به حدیث روز غدیر در منابع اهل سنت
در صفحات 56/ 55 ج اول سنن ابن‌ماجه چنین آمده است كه: (همراه رسول خدا از سفر حج برمی‌گشتیم كه در میان راه ایشان دستور دادند تا همه افراد جمع شدند، آنگاه خطاب به جمعیت فرمودند: آیا من بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر نیستم؟ گفتند: آری، فرمود: این شخص- علی (علیه‌السلام)- ولی هر كسی است كه من مولای اویم، خدایا! دوست بدار هر كه را كه او را دوست می‌دارد و دشمن بدار هر كه را كه او را دشمن می‌دارد.
ترمذی در جلد دوم جامع خود با سند خویش از مسلمه‌بن كهیل نقل می‌كند كه می‌گفته است، از ابوالطفیل شنیده كه او از ابوسریحه یا از زیدبن ارحم از فرموده رسول خدا (صلی‌ا... علیه‌و آله) نقل كرده كه پیامبر (صلی‌ا...علیه‌و آله) فرموده‌اند: (هر كه من مولای اویم، علی مولای اوست). كتاب مجمع الزوائد خود، حدیث غدیر را نخست به نقل از طیرنی آورده و سپس از گفته علی(علیه‌السلام) نیز نقل می‌كند كه فرموده است: به دستور پیامبر(صلی‌ا...علیه‌و آله) در منطقه خم نخست زیر درختی را از خار و خاشاك پاك كردند، آنگاه پیامبر در حالی كه دست مرا در دست گرفته بودند: خطاب به مردم فرمودند:ای مردم! آیا شما گواهی نمی‌دهیدكه خداوند پروردگار شماست؟ گفتند: آری، گواهی می‌دهیم. سپس فرمود: آیا گواهی نمی‌دهید به اینكه خدا و رسول او بر شما از خودتان سزاوارترند و اینكه خدا و رسول خدا مولای شمایند؟ گفتند: آری، همین‌گونه است. پیامبر (صلی‌ا...علیه‌و اله) فرمودند: هر كس كه خدا و رسولش مولای اویند این مرد مولای او خواهد بود.
معجزه غدیر
واقعه عجیبی كه به عنوان یك معجزه تلقی می‌شد در روز عید غدیر اتفاق افتاد و آن ماجرای (حارث فهوی) بود. در آخرین ساعات از روز سوم، او با 12 نفر از اصحابش نزد پیامبر (صلی‌ا...علیه‌و آله) آمد و گفت:
(ای محمد! سه سؤال از تو دارم: آیا شهادت به یگانگی خداوند و پیامبر خود را از جانب پروردگارت آورده‌ای یا از پیش خود گفتی؟ آیا نماز و زكات و حج و جهاد را از جانب پروردگار آورده‌ای یا از پیش خود گفتی؟ آیا اینكه درباره علی‌بن‌ابیطالب گفتی: (من كنت مولاه فعلی مولاه...) از جانب پروردگار بود یا از پیش خود گفتی؟
حضرت در جواب هر سه سؤال فرمودند:(خداوند به من وحی كرده است و واسطه بین من و خدا جبرییل است و من اعلان كننده پیام خدا هستم و بدون اجازه پروردگارم خبری را اعلان نمی‌كنم).
حارث گفت: خدایا، اگر آنچه محمد می‌گوید حق و از جانب توست سنگی از آسمان بر ما ببار یا عذاب دردناكی بر ما بفرست. سخن حارث تمام شد و به راه افتاد. خداوند سنگی از آسمان بر او فرستاد كه از مغزش وارد شد و از دبرش خارج گردید و همانجا او را هلاك كرد. بعد از این جریان، آیه (سال سائل بعذاب واقع، للكافرین لیس له دافع...) (سوره معارج، آیه 21) نازل شد. پیامبر (صلی‌ا...علیه‌و اله) به اصحابشان فرمودند: آیا دیدید و شنیدید؟ گفتند آری. با این معجزه، بر همگان مسلم شد كه (غدیر) از منبع وحی سرچشمه گرفته و یك فرمان الهی است.
نتیجه
روز غدیر به فرموده امام جعفر صادق(علیه‌السلام) بزرگترین و از بهترین اعیاد اسلامی است. غدیر عیدی است كه از تمام اعیاد عظمت و شرافت و فضیلت و حرمتش بیشتر است. در این روز پیامبر اكرم(صلی‌ا...علیه‌و اله) به امر پروردگار حضرت علی(علیه‌السلام) را به امامت و خلافت پس از خود منصوب فرمودند و به نص قرآن كریم در چنین روزی اكمال دین و اتمام نعمت الهی بر مسلمانان گردید و به فرموده امام صادق (علیه‌السلام) لازم است در چنین روز باعظمتی جشن و سرور به پا نمایند و به دیدار یكدیگر بروند و تبریك و تهنیت بگویند.
بعضی از جهات حكم غدیر را می‌توانم این طور بیان كنم كه:
1- خطاب خداوند كه (ای پیامبر ابلاغ من آنچه از طرف خداوند بر تو نازل شده كه اگر ابلاغ نكنی رسالت خود را نرسانده‌ای كه در هیچ یك از فرامین الهی چنین مطلبی گفته نشده است.
2- اقرار گرفتن‌های حضرت رسول از مردم در روز غدیر. 3- مسئله امامت فقط صورت یك خبر و پیام و خطابه ابلاغ نشده بلكه به عنوان حكم و فرمان الهی و بیعت عموم مسلمانان و تعهد آنان اجرا شد.
4- خطاب خداوند كه فرمودند: (امروز دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم) كه تا آن روز مشابه آن را هم در هیچ موردی نفرموده بودند.
مقاصد حضرت رسول از خطبه غدیر را در چند مورد می‌توان بیان كرد:
1_ نتیجه‌گیری از زحمات 23 ساله با تعیین جانشینی كه ادامه دهنده این راه باشد.
2_ حفظ دائمی اسلام از كفار و منافقین با تعیین جانشینانی كه از عهده این مهم برآیند.
3_ ترسیم خط مشی آینده مسلمین تا آخر دنیا.
4_ اتمام حجت بر مردم كه از مقاصد اصلی در ارسال پیامبران است.
image
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/1038
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
